artykuł z 3 numeru Doliny:
Polder Czarta
Powierzchnia proponowanego polderu Czarta to 1,8, km2 głównie pól uprawnych oraz łąk pomiędzy miejscowościami Sielec i Wielowieś pod Tarnobrzegiem. Nazwa związana jest z pasem polowym lub niewielkim dołkiem z wodą obok wału właściwego Wisły o tej nazwie.
W roku 2010 w sąsiedztwie polderu Czarta pękł wał na skutek dużej prędkości fali powodziowej, która nie mieściła się w zawężonym międzywalu Sandomierza. Powierzchnia Czarty nawet jeśli zostałaby powiększona nie byłaby w stanie przyjąć na siebie nadmiaru wody z 2010, ale jej istnienie mogłoby przyczynić się do ocalenia wału przy współpracy z 2-3 sąsiednimi polderami. W odpowiednim momencie nieistniejący polder powinien zostać wówczas otwarty, by złapać część wierzchołka wezbrania fali powodziowej. Wylewisko Sandomierz-Tarnobrzeg 2010 nie nastąpiłoby. Niestety polderu tego nie tylko nie zbudowaliśmy, ale nadal nawet nie mamy go w planach, bo polskie służby przeciwpowodziowe zwyczajnie jak dotąd nie przejawiają zainteresowania lub nie znają tej formy budowli przeciwpowodziowej. Nie możemy przez to liczyć na jej zastosowanie.
Polder Czarta leży w terenie niezamieszkałym, dlatego w czasie jego konstruowania nie byłoby potrzeby wysiedlania ludzi. Obwałowanie tego polderu powinno zostać wykonane starannie z powodu istnienia w jego obrębie kilku kanałów melioracyjnych, związanych także ze starorzeczem Wisły. Prawdopodobnie zaistnieje potrzeba ukształtowania, a właściwie dopasowania ich przebiegu do potrzeb kanału. Ponad 80% powierzchni kanału to pola uprawne, a pozostałe to łąki oraz rosnąca powierzchnia nieużytków. Znajdują się tam także nieliczne uprawy sadownicze.
Ze względu na lokalizację, jak też udowodniła nam powódź 2010, akurat ten polder byłby jednym z kluczowych i najważniejszych, które powinniśmy skonstruować. Przemawia za tym fakt, że może to być tzw. rzeczny polder głęboki, bo jest przy międzywalu głównej rzeki dorzecza. Dzięki temu w najniższym położeniu potencjalnego rozlewiska, czyli objętościowo będzie zbierał więcej metrów sześciennych wody na swoim metrze kwadratowym niż np. poldery na sąsiedniej Trześniówce czy Łęgu. Z tych przyczyn powinien być skonstruowany w naszym regionie jako jeden z pierwszych. Nie może jednak jego działanie być odosobnione jak Westerplatte, ale musi on współpracować z sąsiednimi polderami w ujściowych odcinkach rzek Trześniówka i Łęg oraz innymi nad Wisłą.
Dodatkową zaletą tego polderu jest fakt, że jego istnienie można połączyć z wybudowaniem kanału ulgi, czyli jedną ze „ścian” wałów może mieć z tym kanałem wspólną. Kanał ulgi to proponowana przeze mnie inwestycja liniowa tworząca połączenie międzywala Wisły między polderem Czarta, miejscowością Wielowieś i lasem Jasień z międzywalem Trześniówki w okolicy Sobowa, a właściwie na północ od Sobowa. Tak by kolejnym razem, kiedy woda, jak w roku 2010, przypłynie zbyt szybko mogła zostać nie tylko obniżona dzięki częściowemu spuszczeniu do polderów, ale także ominąć sandomierskie przewężenie międzywala drogą kanału ulgi do międzywala Trześniówki, na ile będzie to możliwe. Dodatkowo inwestycję polderu czarta i kanału można połączyć z kolejną inwestycją liniową jaką jest planowana droga ekspresowa na odcinku między Włostowem a Niskiem. Tędy właśnie przebiega 3 jej proponowane warianty, które po niewielkiej korekcie mogą współistnieć z inwstycjami przciwpowodziowymi. Droga ekspresowa po niewielkiej korekcie mogłaby omijać nawet tereny zamieszkałe, obszary chronione i lasy kosztem najczęściej jedynie nieużytków.
Tytułowy polder Czarta jest miejscem, w którym stwierdzane były lęgi i zajęte terytoria lęgowe wielu różnych gatunków ptaków. Są to między innymi derkacz, przepiórka, czajka, krzyżówka, trzciniak, pustułka, sroka, trznadel, pokląskwa, kokoszka wodna, kuropatwa. Spośród ssaków spotykałem tutaj czasem dość licznie sarny, regularnie ale nielicznie dziki, w sąsiednim lesie Jasień ślady bytowania łosia, zaś z innych zwierząt kumaka nizinnego i rzekotkę drzewną.
Po głębszej analizie naszej historii najnowszej regionu, zagrożeń potencjalnych oraz planów inwestycyjnych uważam, że konstruowanie polderu Czarta w późniejszym połączeniu z kanałem ulgi do Sobowa oraz drogą ekspresową, należy rozpocząć natychmiast nawet jako pierwszego polderu w regionie.
Sebastian Sobowiec