Krzewy różane w pieprzówkach

Rosarium – tajemniczy zwrot, używany dla określenia miejsc, w którym występują lub są posadzone krzewy z rodzaju Róża (Rosa) ma także zastosowanie w rezerwacie „Góry Pieprzowe”. Na tym terenie istnieje największe w Europie naturalne rosarium, czyli skupisko dziko rosnących gatunków róż. Znanych jest 150–200 gatunków występujących na półkuli północnej, czasem podaje się nawet dwukrotnie większą liczbę, co wynika z różnego traktowania taksonów. W ramach prowadzonych na tym obszarze badań i inwentaryzacji okazało się, iż w górach występuje obecnie 12 lub 13 gatunków róż.

Róża to krzew o różnej wysokości, płożący lub wzniesiony (zwykle do 1.5 m, czasami nawet 6 m) odznaczający się przede wszystkim efektywnością kwitnienia w miesiącach wiosennych i letnich, tworzy w górach pieprzowych dywany kwiatów. Z tych powodów najlepiej zawitać w okolice rezerwatu od maja do lipca. Po tym okresie piękne krzewy różane zamieniają się w jeszcze piękniejsze obiekty artystycznej wizji przyrody, tworząc malownicze palety barw: białych, zielonych i czerwonych, gdy dojrzewają owoce róż. Mają one różne kształty, kolory i zapachy, dlatego też warto na chwilę zatrzymać się wśród tych roślin i pooddychać sandomierskim aromatem różanym.

Różne części rośliny często z gruczołkami zawierającymi olejki eteryczne, po roztarciu wydzielającymi specyficzny dla różnych gatunków zapach. Z korzeni wypuszczają mniej lub bardziej obficie odrosty (pędy przybyszowe).

Łodyga okryta kolcami, czasem też owłosiona, rzadko bezbronna. Kolce bardzo zmienne – proste, zakrzywione lub hakowate, masywne lub szczeciniasto-igiełkowate, czasem z domieszką kolców gruczołonośnych. Kształt i wielkość kolców jest zmienna nie tylko w obrębie rodzaju, ale także w obrębie poszczególnych gatunków i roślin.

Liście skrętoległe, sezonowe, nieparzystopierzaste z 5–9 (rzadko do 19) listkami. Z wierzchu matowe lub połyskujące, od spodu nagie, owłosione, nierzadko także gruczołowato. Kształt listków eliptyczny, jajowaty lub okrągły, na szczycie blaszka liściowa zaokrąglona lub zaostrzona, u nasady zaokrąglona lub zbiegająca. Brzeg liścia zwykle piłkowany (pojedynczo, podwójnie lub potrójnie), z ząbkami ogruczolonymi lub bez gruczołów. Osadki liści nagie lub owłosione, często z gruczołami i kolcami. Przylistki zrośnięte z ogonkiem liściowym, często na znacznej jego długości i ogruczolone na krawędzi.

Krzewy te są bardzo łatwe do odróżnienia przez każdego z racji wspomnianych wcześniej efektownych kwiatów, pięknych owoców oraz innych cech; rosną przede wszystkim w pobliżu muraw kserotermicznych, nierzadko powodując ich zarastanie. Tworzą w niektórych miejscach zarośla bardzo trudne do przebycia, przez to stają się także dogodną kryjówką dla zwierząt.

 Andrzej Majkut